Przepisy prawa określają, że muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku, której celem jest gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów (art. 1 ustawy o muzeach).
Zatem do cech wyróżniających muzeum, także prywatne, jako instytucji można zaliczyć:
- trwałość funkcjonowania;
- nazwę;
- określenie zakresu zbiorów oraz ich upublicznienie;
- ustalone zasady zarządzania;
- działalność nie dla zysku.
Ustawa wprowadza podział muzeów na publiczne i niepubliczne. Do tych pierwszych zalicza muzea, dla których organizatorem są jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) oraz ministrowie lub kierownicy urzędów centralnych. Natomiast muzea prywatne mogą być tworzone przez osoby fizyczne, osoby prawne (np. spółki, stowarzyszenia, fundacje, kościoły i związki wyznaniowe) lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Innym kryterium podziału muzeów jest kryterium własności (zbiorów) i tutaj także wyróżnia się muzea publiczne oraz prywatne. Jednak w obu podziałach inna jest przynależność niektórych typów muzeów. Przykładowo muzea uczelniane, czy muzea założone przez publiczne osoby prawne według kryterium ustawowego będą zaliczane do muzeów prywatnych, natomiast według kryterium własności do muzeów publicznych (w sensie finansowania ze środków publicznych).
Reasumując, muzea prywatne w wąskim rozumieniu to te utworzone przez osoby lub podmioty prywatne, natomiast w szerokim znaczeniu do tej grupy będą zaliczane wszystkie muzea poza państwowymi i samorządowymi.